Uszkodzony samochód może być uznany za odpad przez służbę celną lub inspekcję ochrony środowiska. Problem z klasyfikacją dotyczy często pojazdów sprowadzanych zza granicy, choć osoby je sprowadzające zazwyczaj nie traktują ich jako odpady, widząc potencjał na ich naprawę, w związku z tym nie dopełniają procedur związanych międzynarodowym przemieszczaniem odpadów.
Odpowiedzialność za nielegalne transgraniczne przemieszczenie odpadu
W przypadku powzięcia informacji o możliwości nielegalnego międzynarodowego przemieszczania odpadów wszczynane jest postępowanie. W przypadku, gdy organ uzna pojazd za odpad, na sprawcę może zostać nałożona administracyjna kara pieniężna w wysokości od 50 000 zł do 500 000 zł. Postępowanie łączy się z możliwością zatrzymania pojazdu, a także jego utylizacjo. Oprócz tego sprowadzenie odpadów do Polski bez dochowania stosownych procedur stanowi przestępstwo, co rodzić może także odpowiedzialność karną.
Definicja odpadu
Zgodnie z legalną definicją zawartą w art. 3 ust. 1 pkt 6 ustawy o odpadach, odpadem jest „każda substancja lub przedmiot, których posiadacz pozbywa się, zamierza się pozbyć lub do których pozbycia się jest obowiązany”. Definicja ta podkreśla znaczenie intencji posiadacza – nawet coś, co może mieć wartość dla kogoś innego, staje się odpadem, jeśli jego właściciel decyduje się na pozbycie się go.
Pojazd jako odpad – co mówi orzecznictwo?
Decydujące znaczenie dla uznania pojazdu za odpad ma jego stan w momencie sprowadzenia na terytorium Polski oraz wola jego poprzedniego posiadacza co do zamiaru pozbycia się.
Tym samym w postępowaniu dowodowym kluczowe znaczenie mają dowody z dokumentów, które pozwalają ustalić zamiar poprzedniego posiadacza pojazdu (zob. wyrok NSA z 16 kwietnia 2014 r., II OSK 2793/12). Niekiedy sądy uznają konieczność dokonania badania statusu formalnoprawnego pojazdu zgodnie z prawem obowiązującym w miejscu jego sprzedaży (zob. wyrok NSA z 24 czerwca 2019 r., II OSK 1975/17).
Przytoczyć warto również wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 18 czerwca 2015 r. (sygn. akt II OSK 2874/13), w którym wskazano, iż dla uznania danego przedmiotu za odpad podlegający regulacjom ustawy z dnia 29 czerwca 2007 r. o międzynarodowym przemieszczaniu odpadów oraz rozporządzenia (WE) nr 1013/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 14 czerwca 2006 r. w sprawie przemieszczania odpadów, decydujące znaczenie ma stan prawny i faktyczny istniejący w chwili wprowadzenia produktu na terytorium Polski. Nabycie przez pojazd statusu odpadu uzależnione jest od tego, czy w momencie przekroczenia granicy może on być wykorzystywany zgodnie z jego pierwotnym przeznaczeniem, a zatem, czy może on poruszać się po drogach.
Oceniając, czy mamy do czynienia z nielegalnym międzynarodowym przemieszczaniem odpadów nie bada się możliwości przywrócenia pojazdowi stanu technicznego umożliwiającego dopuszczenie do ruchu drogowego (zob. wyrok NSA z 18 czerwca 2015 r., II OSK 2874/13). NSA podkreślił, że fakt naprawienia pojazdu, potwierdzone zaświadczenie o przeprowadzonym okresowym badaniu technicznym, a nawet rejestracja pojazdu nie powodują, że utracił on status odpadu (zob. wyrok NSA z 5 marca 2019 r., II OSK 961/17).
Nie wszystkie jednak orzeczenia NSA przedstawiają tak jednolitą ścieżkę orzeczniczą. W wyroku z 5 grudnia 2023 r., sygn. akt III OSK 1120/22, Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził, że uproszczeniem jest stanowisko, według którego przedmiot staje się odpadem z chwilą pozbycia się go przez dotychczasowego posiadacza oraz że o tym, czy dana substancja lub przedmiot mogą być uznane za nieprzydatne w określonym miejscu lub czasie, decyduje ich dotychczasowy posiadacz. Z orzeczenia wynika, że istotne znaczenie miało ustalenie, czy konieczne naprawy przekraczały “naprawy drobne”.
Wskazówki metodyczne GIOŚ i wytyczne korespondentów – czym są?
Aby zminimalizować rozbieżności interpretacyjne wydano wytyczne ułatwiające ocenę uszkodzonego pojazdu. Co jednak istotne nie są one aktami prawa wiążącymi, lecz stanowią jedynie zbiór wskazówek. Takimi dokumentami są tzw. wskazówki metodyczne Głównego Inspektora Ochrony Środowiska w sprawie uznawania pojazdów za odpad w transgranicznym przemieszczaniu odpadów oraz tzw. wytyczne korespondentów. Są one publikowane na stronach rządowych i mogą służyć dodatkowej argumentacji i interpretacji na wypadek wszczęcia postępowania.
wrzesień 2025 r.
