Do takich wniosków doszedł Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 16 lipca 2025 r., sygn. akt: I CSK 3934/24. Jest to przełomowe orzeczenie zdecydowanie utrudniające nabywanie przez zasiedzenie służebności przez przedsiębiorstwa przesyłowe.
Spis treści
Tok instancji
Sąd Rejonowy w I instancji orzekł zasiedzenie przez spółkę służebności przesyłu, co dotyczyło sieci kanalizacyjnej odprowadzającej ścieki komunalne do kolektora.
Z kolei Sąd Okręgowy stwierdził, że do zasiedzenia jednak nie doszło, gdyż powód nie wykazał wymaganego prawem warunku z art. 292 kodeksu cywilnego, który stanowi, że służebność gruntowa może być nabyta przez zasiedzenie tylko wtedy, gdy polega ono na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia. W tym przypadku zarzucono, iż nie było widocznego urządzenia w postaci instalacji dającej się naocznie wyodrębnić na gruncie. W konsekwencji z tytułu korzystania z nieruchomości, zasądzono wynagrodzenie.
Spółka wniosła skargę kasacyjną, w której podniesiono przede wszystkim, że urządzenia przesyłowe spełniają przesłankę widoczności, jeżeli z innych łatwo dostępnych danych wynika niewątpliwie, że one istnieją. Takimi danymi mogą być nawet mapy rozmieszczenia podziemnych urządzeń znane właścicielowi nieruchomości lub do których jest powszechny dostęp. Doszło do „zderzenia” dwóch linii orzeczniczych: w myśl jednej z linii orzeczniczych “urządzenia przesyłowe spełniają przesłankę widoczności, jeżeli z innych łatwo dostępnych danych wynika niewątpliwie, że istnieją. Takimi danymi mogą być nawet mapy rozmieszczenia podziemnych urządzeń znane właścicielowi potencjalnie obciążonej lub co do których istnieje powszechny dostęp” (postanowienie Sądu Najwyższego z 13 września 2017 r. IV CSK 623/16). W świetle przeciwnej linii orzeczniczej, odzwierciedlonej w poglądzie wyrażonym przez Sąd Najwyższy w postanowieniu z 29 maja 2019 r., III CSK 87/17, “dla spełnienia warunku widoczności urządzenia przesyłowego nie jest wystarczające, aby do mapy zawierającej oznaczenie podziemnych urządzeń przesyłowych istniał powszechny dostęp”.
Stanowisko Sądu Najwyższego
Sąd Najwyższy nie uwzględnił skargi kasacyjnej, wskazując, że dotychczasowe orzeczenia zapadłe na poziomie SN, akcentowały konieczność dokonywania oceny, czy urządzenie, którego eksploatacja miała doprowadzić do zasiedzenia służebności, było widoczne lub czy możliwe do zaobserwowania dane w terenie albo skłaniały właściciela do zapoznania się z mapami obrazującymi przebieg urządzenia, albo sprawiały, że właściciel się z nimi zapozna, co pozwoli ustalić przebieg instalacji. Konkluzja uzasadnienia orzeczenia wskazała, że należy uwzględniać konstytucyjne standardy ochrony własności, co wyklucza wykładnię wątpliwości na tle interpretacji art. 292 k.c. na niekorzyść właściciela.
wrzesień 2025 r.
