Zasiedzenie nieruchomości – będące jednym ze sposobów nabycia własności przez długotrwałe posiadanie – możliwe jest zgodnie z kodeksem cywilnym, wtedy, gdy posiadacz nieruchomości niebędący jej właścicielem posiada nieruchomość nieprzerwanie od 20 lat jako posiadacz samoistny, chyba że uzyskał posiadanie w złej wierze. Nabywa własność także wtedy, gdy uzyskał posiadanie w złej wierze, w sytuacji gdy upłynęło 30 lat posiadania samoistnego.
Posiadanie samoistne po stronie jednego z małżonków
Istotna dla stwierdzenia zasiedzenia jest kwestia posiadania samoistnego nieruchomości (posiadania jak właściciel). W orzecznictwie ugruntował się podgląd, zgodnie z którym nieruchomość nabyta w trakcie trwania wspólności majątkowej staje się składnikiem majątku wspólnego małżonków również w sytuacji, w której jej posiadaczem samoistnym był tylko jeden z małżonków i to zarówno wtedy, gdy okres jego posiadania prowadzącego do zasiedzenia mieścił się w czasie trwania wspólności majątkowej, jak i wtedy gdy bieg terminu wymaganego do zasiedzenia rozpoczął się przed powstaniem wspólności, ale zakończył w czasie jej trwania. Powyższe wynika z rządzącej wspólnością majątkową zasady, która nakazuje traktować przedmioty majątkowe nabyte w trakcie trwania wspólności majątkowej przez oboje małżonków lub jednego z nich jako majątek wspólny. Z punktu widzenia tej zasady nie ma znaczenia, czy tylko jeden z małżonków nabył prawo własności przez zasiedzenie, czy też prawo to nabyli oboje małżonkowie łącznie, jako posiadacze samoistni. Zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 28 lutego 1978 r., III CZP 7/78, nieruchomość nabyta przez jednego z małżonków w drodze zasiedzenia wchodzi w skład majątkowej wspólności ustawowej gdy bieg zasiedzenia zakończył się w czasie trwania wspólności ustawowej.
Konsekwencje braku wskazania drugiego małżonka we wniosku
Zasiedzenie może nastąpić jedynie na rzecz osoby wskazanej przez wnioskodawcę lub uczestnika postępowania – wprost wskazuje to Sąd Najwyższy w uchwale SN z dnia 11 czerwca 2015 r. w sprawie III CZP 112/14. Postępowanie o stwierdzenie zasiedzenia nie przewiduje bowiem wyjątku od zasady, zgodnie którą sąd nie może orzekać co do przedmiotu, który nie był objęty żądaniem ani zasądzać ponad żądanie. W przypadku więc, gdy zasiadującymi są oboje małżonkowie, wskazanie tylko jednego z nich jest niewystarczające. Jak jednak wskazał w innej uchwale Sąd Najwyższy (Uchwała SN z dnia 19 października 2017 r., III CZP 49/17) – w sytuacji złożenia wniosku o stwierdzenie zasiedzenia na jednego z małżonków, sąd powinien zwrócić uwagę stron na potrzebę zmiany wniosku. Jeżeli sąd rozpoznający sprawę zwróciłby uwagę stronie na potrzebę modyfikacji wniosku, a mimo tego nie zostałoby to uczynione, to odmowa zmiany żądania lub zaniedbanie tego przez strony może spowodować dla niej ujemne konsekwencje procesowe, nie wyłączając nawet oddalenia wniosku.
Przerwanie biegu zasiedzenia wobec jednego z małżonków
Trwanie w ustroju małżeńskiej wspólności majątkowej ma tak istotne znaczenia dla zasiedzenia, że nawet gdyby w stosunku do jednego z małżonków doszło do przerwania biegu zasiedzenia – to ostatecznie nie miałoby to znaczenia dla nabycia przez zasiedzenie do majątku wspólnego małżonków. Zgodnie bowiem z utrwalonym w orzecznictwie stanowiskiem samoistne posiadanie nieruchomości przez jednego z małżonków może doprowadzić do zasiedzenia tej nieruchomości przez małżonków w ramach wspólności majątkowej małżeńskiej także wówczas, gdy przerwanie biegu zasiedzenia nastąpiło tylko przeciwko jednemu małżonkowi (zob. postanowienia Sądu Najwyższego z 23 listopada 2012 r., I CSK 257/12, z 6 kwietnia 2016 r., IV CSK 397/15, z 15 października 2021 r., III CSKP 137/21 i z 11 grudnia 2024 r. I CSK 1550/24).
luty, 2025 r.
