Określona w ustawie prawo ochrony środowiska zasada odnosząca się do uregulowania zagadnień związanych z usunięciem skutków zanieczyszczenia środowiska.
Istota zasady zanieczyszczający płaci
Zgodnie z art. 7 ustawy prawo ochrony środowiska kto powoduje zanieczyszczenie środowiska, ponosi koszty usunięcia skutków tego zanieczyszczenia. Natomiast zgodnie z dalszą częścią powyższego artykułu kto może spowodować zanieczyszczenie środowiska, ponosi koszty zapobiegania temu zanieczyszczeniu. Podobna regulacja wynika również z aktów obowiązujących w prawie wspólnotowym, zgodnie z art. 191 ust. 2 TSUE – Polityka Unii w dziedzinie środowiska stawia sobie za cel wysoki poziom ochrony, z uwzględnieniem różnorodności sytuacji w różnych regionach Unii. Opiera się na zasadzie ostrożności oraz na zasadach działania zapobiegawczego, naprawiania szkody w pierwszym rzędzie u źródła i na zasadzie “zanieczyszczający płaci”.
Konsekwencją zasady zanieczyszczający płaci jest obowiązek ponoszenia kosztów zanieczyszczenia nałożony na każdy podmiot prawny, który dopuści się zanieczyszczenia. Organ tym samym może nałożyć na określone podmioty kary pieniężne. Realizacja zasady zanieczyszczający może polegać na również na ponoszeniu opłat za korzystanie ze środowiska.
Kara pieniężna
Kara pieniężna jest jednym z instrumentów ekonomicznych stosowanych w ramach zasady zanieczyszczający płaci. Administracyjna kara pieniężna jest ponoszona za przekroczenie lub naruszenie warunków korzystania ze środowiska, ustalonych decyzją w zakresie wprowadzania gazów lub pyłów do powietrza, składowanie odpadów, a także w zakresie magazynowania odpadów i emitowania hałasu do środowiska. Wysokość kary zależy odpowiednio od ilości i rodzaju składowanych albo magazynowanych odpadów oraz czasu ich składowania albo magazynowania; pory doby i wielkości przekroczenia dopuszczalnego poziomu hałasu.
Opłaty za korzystanie ze środowiska
Kolejnym instrumentem ekonomicznym realizującym zasadę zanieczyszczający płaci są opłaty uiszczane za korzystanie ze środowiska. Opłata za korzystanie ze środowiska jest ponoszona za wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza, wydanie uprawnienia do emisji na zasadach określonych w ustawie z dnia 12 czerwca 2015 r. o systemie handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych oraz składowania odpadów. Zgodnie z wyrokiem NSA z dnia 10 stycznia 2013 r.II OSK 1607/11 – hipoteza art. 274 ust. 1 p.o.ś. stanowiąca, że wysokość opłat za korzystanie ze środowiska i administracyjnych kar pieniężnych zależy odpowiednio od ilości i rodzaju gazów lub pyłów wprowadzonych do powietrza musi być interpretowana w zgodzie z art. 7 ust. 1 p.o.ś. stanowiącym, iż “zanieczyszczający płaci” oraz w zgodzie z art. 273 ust. 1 p.o.ś., że opłata za korzystanie ze środowiska jest ponoszona za wprowadzenie gazów i pyłów do powietrza, a także w zgodzie z art. 284 ust. 1 p.o.ś. stanowiącym, że to podmiot korzystający ze środowiska ustala we własnym zakresie wysokość należnej opłaty i wnosi ją na rachunek właściwego urzędu marszałkowskiego. Brak określenia we własnym zakresie opłaty w prawidłowej wysokości za wyemitowane zanieczyszczenia do powietrza i brak możliwości ich pomiarów musi prowadzić do dopuszczenia metody szacunkowej aby nie uchybić zasadzie ogólnej z art. 7 ust. 1 p.o.ś.
Maj, 2025 r.
